Wat zijn poliepen?
Strikt genomen betreft het hier een verhevenheid van het slijmvlies van de dikke darm. Het is een ‘ophoping’ van dikke darmcellen, die -in plaats van af te sterven (geprogrammeerde celdood of apoptosis)- blijven groeien en delen. Bij dit delingsproces van de cellen kunnen (telkens weer) fouten in het genetisch materiaal ontstaan en telkens weer gekopieerd worden, die dan uiteindelijk aanleiding kunnen geven tot degeneratie (kwaadaardig worden).
Er zijn 2 grote soorten van goedaardige poliepen:
- de hyperplastische poliepen, die slechts zelden tot kwaadaardigheid aanleiding kunnen geven.
- De adenoma’s, die een groot potentieel hebben om maligne te ontaarden tot adenocarcinoma, dit wil zeggen: kwaadaardig worden en zo klassieke dikke darm kanker veroorzaken. Binnen deze groep zijn er ook de sessiel geserreerde adenomen (SSA): vaak vlakke en rechtszijdig gelegen poliepen, die een nog groter risico op ontaarding hebben en dus zéker en volledig dienen weggenomen te worden.
Hoe vaak en waarom ontstaan dikke darm poliepen?
1. Het ontstaan van poliepen is grotendeels een ouderdomseffekt. Op de leeftijd van 40 jaar heeft 5-10 % van de bevolking poliepen. Dit aantal stijgt van 15 à 30 % op 50 jaar tot 50 % op de leeftijd van 80 jaar.
2. Anderzijds is het voorkomen van poliepen of darmkanker in de familie een belangrijke risicofaktor:
- indien een eerste graadsverwante (= moeder, vader, broer, zus, dochter of zoon) poliep(en) heeft, is uw risico op een poliep verdubbeld.
- Indien uzelf dikke darmpoliep(en) heeft, heeft 1 op 4 van uw eerste graadsverwanten ook poliep(en).
3. Tenslotte werden o.a. volgende risicofaktoren nog vastgesteld:
- te vetrijk dieet
- overdaad aan rood vlees en bewerkte vleeswaren
- te weinig vezels
- roken
- overgewicht
- te weinig lichaamsbeweging
Verband tussen dikke darm kanker en poliepen:
Het overgrote deel van dikke darmkanker ontstaat uit initieel goedaardige poliepen. Het risico per poliep kan niet vooropgesteld worden, daarom worden alle poliepen verwijderd. Het lijkt evident dat de grotere poliepen en bij aanwezigheid van vele poliepen, het risico op kanker groter is. Het ontstaan van kanker vanuit een poliep duurt volgens de literatuur gemiddeld 5 à 10 jaar (‘polyp dwell time’). Het is echter een gemiddelde en niemand weet hoelang een poliep (bij het vaststellen ervan) reeds bestaat.
Veroorzaken poliepen symptomen?
Neen, het overgrote deel van poliepen geeft geen klachten en zijn een toevallige vondst bij coloscopie (in kader van screening of in kader van andere klachten, die geen verband hebben met de vastgestelde poliepen). Zelden kan een (meestal reeds grote) poliep bloedverlies, slijmverlies, pijn of obstructie veroorzaken.
Welke is de behandeling bij dikke darmpoliepen?
Dikke darmkanker kan vermeden worden door de poliepen tijdig te verwijderen. Coloscopie (conventionele coloscopie = rechtstreeks dikke darmonderzoek met flexibele buis via de aars) is de gouden standaard voor het detecteren én verwijderen van de poliepen. Het verwijderen van de poliepen geeft een 75 à 90% verminderd risico op ontstaan van kanker. Het verwijderen van de poliepen kan gebeuren door middel van forceps biopsie (met een tangetje afrukken) of door middel van lus-resectie (al dan niet met elektrische energie afsnijden van de poliep met behulp van een snaar in lusvorm).
Wat na het verwijderen van de poliepen?
Na het verwijderen van de poliep(en), zal een vervolgonderzoek aangeraden worden. Dit omdat bepaalde poliepen te klein zijn om bij het eerste onderzoek gezien te worden, daarnaast kunnen nieuwe poliepen ontstaan, zodat vaak bij controle coloscopie opnieuw poliepen verwijderd zullen worden. De termijn waarna het nieuwe onderzoek dient plaats te vinden, zal afhankelijk zijn van :
- soort van de poliep(en): villeus>SSA>adenomateus>hyperplastisch;
- aantal poliepen(en) (> 2);
- grootte van de poliep(en) (> 10 mm);
- uw leeftijd;
- uw eigen voorgeschiedenis van darmkanker of –poliepen;
- uw familiale voorgeschiedenis van darmkanker of –poliepen
- de kwaliteit van het onderzoek en de voorbereiding.
In funktie van deze bevindingen, zal een controle onderzoek na één of meerdere jaren aangeraden worden. Kanttekening is hier zeker dat volgens de literatuur een belangrijke “colonoscopic miss rate” bestaat: het risico op het missen van een poliep tijdens coloscopie bedraagt 25% voor poliepen < 5 mm diameter, 10 à 15 % voor poliepen van 6-9 mm diameter en 6 % voor poliepen van > 10 mm diameter. Anderzijds bestaat de mogelijkheid van onvolledige resectie van de poliep (15 à 20 % volgens de literatuur). Met deze bevindingen dient zeker rekening gehouden worden bij het beoordelen van de termijn waarna follow-up dient te gebeuren. Ook bij “negatieve” coloscopie, lijkt een controle onderzoek na 10 jaar daarom aangeraden, zeker bij familiale antecedenten.
Welke raadgevingen moet ik best volgen?
- Screening of preventieve coloscopie wordt bij iedereen aangeraden vanaf de leeftijd van 50 jaar.
- Bij poliepen of kanker in de familie, start de screening in principe reeds vanaf 40 jaar of minstens 10 jaar jonger dan de leeftijd waarop het familielid werd aangetast.
- Bij uw huisarts overleggen na welke termijn een controle onderzoek dient te gebeuren (is afhankelijk van het microscopisch onderzoek van de verwijderde poliepen).
- Navraag doen in de familie of er mensen zijn met darmpoliepen of –kanker.
- Eigen familieleden inlichten over de vaststelling van poliepen of darmkanker bij uzelf (zéker indien u jonger bent dan 60 jaar) en een gesprek bij hun huisarts hieromtrent aanraden (preventieve coloscopie).
- Een vetarm dieet met veel fruit, groenten en vezels.
- Geen overgewicht, geen overdaad aan rood vlees of bewerkte vleeswaren.
- Niet roken en beperkt alcoholgebruik.
- Extra calciuminname, eventueel ook extra foliumzuur.
- Tenslotte valt te vermelden dat sinds 2013 elke vlaming vanaf 50 jaar (momenteel nog vanaf 53j) uitgenodigd wordt voor een 2-jaarlijkse screening via i-FOB-test: opsturen van een stoelgangsstaal, welke wordt nagekeken op de aanwezigheid van verborgen bloed (immuunhistochemisch Faeces Occult Bloed- testing). Bij bloedsporen in de stoelgang zal zeker een coloscopie aangeraden worden. Merk wel op dat als er bloed in de stoelgang teruggevonden wordt, het meestal al gevorderde poliepen of zelfs kanker kan betreffen. Daarom is bij elke verandering van stoelgangspatroon, onverklaarde buikpijn of poliepen en zeker kanker in de familie een coloscopie aan te raden alvorens het ontstaan van bloedverlies of klachten!!